بررسی تطبیقی بزه معاونت در جرم در حقوق کیفری ایران، لبنان و انگلستان

یکی از مسائل مهم و اساسی حقوق جزای عمومی که از گذشته تا به حال در نظام های کیفری دنیا مطرح بوده است، بحث معاونت در جرم می باشد. از آنجا که موضع کیفری نظام اسلامی و نظام حقوق کامن لا (common law)، در برخورد با اعمال مجرمانه معاون و نیز مسئولیت کیفری وی متفاوت می باشد، در این تحقیق به مطالعه تطبیقی وجوه اشتراک و افتراق سه نظام کیفری ایران، لبنان و انگلستان در این زمینه پرداخته شده است. در هر سه نظام کیفری، معاونت، یک عنوان مجرمانه مستقل نیست، بلکه امری فرعی و تبعی بود و تحقق آن مستلزم وجود فعل مجرمانه اصلی است. در حقوق کیفری ایران و انگلستان، ترک فعل مصداق معاونت در جرم محسوب نمی گردد، مگر در مواردی که شخص طبق قانون مکلف به جلوگیری از وقوع جرم بوده باشد، که در این موارد قانونگذار ایران، چنین ترک فعلی را تحت عنوان مستقل مجرمانه و نه معاونت قابل تعقیب و مجازات می داند. در حقوق کیفری لبنان، ترک فعل در صورتی که مسبوق به توافق پیشینی باشد معاونت در جرم محسوب می گردد. وجود رابطه سببیّت میان فعل مجرمانه مرتکب اصلی و مساعدت معاون ضروری است، لیکن ارتباط مستقیم میان معاون و مباشر جرم شرط نیست؛ بدین جهت معاونت در معاونت در هر سه نظام کیفری مورد پذیرش قرار گرفته است. همچنین معاون و مباشر جرم باید تطابق قصد داشته و هدف مشترکی را دنبال نمایند و معاون باید نسبت به عمل ارتکابی خود، عمل ارتکابی مباشر و اوضاع و احوال خاص جرم آگاهی داشته و اعمال خویش را با اراده و قصد مجرمانه مرتکب گردد. در حقوق ایران، بر خلاف لبنان و انگلستان، معاونت در جرائم غیرعمدی پذیرفته نیست. در حقوق انگلستان، مجازات معاونت و مباشر جرم، یکسان است، لیکن در حقوق ایران مجازات معاون حداقل مجازاتِ مباشر جرم است. موضع قانونگذار لبنان در تعیین مجازات معاونین اصلی شبیه انگلستان و در تعیین مجازات معاونین عادی، شبیه ایران است. دادگاه صالح جهت رسیدگی به جرم معاون همان دادگاهی است که به جرم مجرم اصلی رسیدگی می نماید.